دانستنیها و مطالب خواندنی (5)

قلیان
قلیان وسیله‌ای آبی است برای کشیدن تنباکو که در خاورمیانه و آسیای مرکزی متداول است. در فارسی به صورت قالیان و غلیان نیز ثبت شده و گاه نارگیلی نیز نامیده شده است. قلیان برای استفاده از دود حاصل از تماس ذغال گداخته و تنباکو است که به این عمل کشیدن قلیان می‌گویند.

اجزای قلیان
قلیان به صورت سنتی از چندین جزء تشکیل شده که در دانشنامه ایرانیکا چنین ذکر شده‌اند.
۱ - بادگیر
۲ - سر قلیان یا سرپوش که محل قرارگیری تنباکو و ذغال گداخته است.
۳ - تنه که می تواند فلزی باشد اما به طور معمول از چوب ساخته می‌شود.
۴ - میلاب
۵ - نی پیچ
۶ - کوزه که منبع آب است و می تواند به اشکال مختلف باشد از جمله به شکل نارگیل، یا به شکل ساده. جنس آن نیز می تواند فلز، سفال، شیشه یا کریستال و یا برنج باشد.

پیشینه قلیان در ایران
بنا بر دانشنامه ایرانیکا، تاریخ دقیق اولین استفاده از قلیان در ایران مشخص نیست. با این حال بنا به نوشته سیریل الگود (اگر چه وی مأخذ خود را ذکر نکرده است):
«اولین بار ابوالفتح گیلانی (متوفی ۱۵۸۸) پزشک ایرانی دربار اکبر اول، سلطان مغول هند بود که دود تنباکو را از یک ظرف آب عبور داد تا آن را خالص‌تر و سرد نماید و از این طریق قلیان که در شبه قاره به حقّه معروف است را ابدا نمود.»
در عین حال یک رباعی از اهلی شیرازی (متوفی ۱۵۳۵) به استفاده از قلیان اشاره می‌نماید. از اینرو پیشینه استفاده از قلیان را می‌توان به حداقل به دوران شاه طهماسب یکم صفوی بازگرداند و روایت ابوالفتح گیلانی را می‌توان شاهدی بر معرفی قلیان، که در ایران مورد استفاده بوده است، در شبه قاره هند دانست.

قلیان در شعر فارسی
چنان که در بالا اشاره شد قدیمي‌ترین ذكری كه از قلیان در ادبیات فارسی شده، یک رباعی از اهلی شیرازی است كه در سال ۹۴۲ هجری قمری در گذشته است:
قلیان ز لب تو بهره ور می گردد
نی در دهن تو نیشكر می گردد
بر گرد رخ تو دود تنبـاكو نیسـت
ابریست كه بر گرد قمر می گردد

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: